Zgodnie z art. 286 § 1 Kodeksu karnego – kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Przestępstwo oszustwa polega zasadniczo na wprowadzeniu w błąd, wyzyskaniu błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Wprowadzenie w błąd oznacza wywołanie mylnego wyobrażenia o rzeczywistości (…) Wyzyskanie błędu, a więc mylnego wyobrażenia o rzeczywistości ma miejsce wówczas, gdy zostanie ustalone, że w chwili podjęcia zachowania przez sprawcę osoba pokrzywdzona mylnie oceniała wycinek rzeczywistości mający wpływ na jej decyzję woli w kwestii rozporządzenia, a sprawca czynił z tego użytek. (J. Lachowski [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX/el. 2023, art. 286).
Jak wskazują serwisy Rynekpierwotny.pl oraz Bezprawnik.pl, winnym popełnienia takiego czynu Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie uznał najemcę, który z rozmysłem nie płacił wynajmującemu czynszu za najem lokalu mieszkalnego. Sprawa dotyczyła 2018 r., gdy po zawarciu umowy najmu najemca zaprzestał płacenia czynszu, chociaż dysponował na ten cel wystarczającymi środkami, o czym świadczyły drogie zakupy, jakimi ten chwalił się w mediach społecznościowych. Oceniając zachowanie najemcy, Sąd orzekający uznał, że najemca celowo wprowadził wynajmującego w błąd co do zamiaru wywiązania się z zawartej umowy (płatności czynszu) i zakwalifikował działanie najemcy właśnie jako oszustwo wymierzając mu karę dwóch lat ograniczenia wolności, obowiązku zapłaty świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszy Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz zobowiązując go do pokrycia kosztów sądowych.
Czy to orzeczenie może stać się swojego rodzaju precedensem w przyszłych sporach wynajmujących z nieuczciwymi lokatorami? Na pewno będzie to dodatkowa forma presji, jednak zwrócić należy uwagę, że w powyższej sprawie, sam najemcę publicznie obnosił się z faktem posiadania odpowiednich środków (drogie zakupy). Inaczej ocenić należy jednak sytuację, gdy najemca zaprzestanie regulowania swoich zobowiązań wskutek działania niezależnych od niego okoliczności (np. utrata pracy, choroba). Przy ocenie, czy mamy do czynienia z oszustem konieczne jest określenie rzeczywistego zamiaru sprawcy. Co więcej, fakt skazania najemcy nie doprowadza wynajmującego do odzyskania swojej własności, a jedynie sankcjonuje karygodne zachowanie nieuczciwego najemcy.
Decydując się na wynajęcie lokalu mieszkalnego, warto zawczasu dokonać odpowiedniej weryfikacji najemcy, a także możliwie dokładnie skonstruować i zabezpieczyć umowę – zarówno co do obowiązku zwrotu lokalu, jak i zapłaty należności za korzystanie z niego (np. poprzez uzyskanie odpowiedniej gwarancji, polisy OC najemcy, czy poręczenia innej osoby). Oddając w najem lokal o znacznej wartości, ważnym jest działanie z rozwagą i skorzystanie z pomocy profesjonalistów.
Autor: r. pr. Wojciech Országh, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
