Wraz ze spowolnieniem gospodarczym oraz wzrostem zadłużenia przedsiębiorstw, coraz powszechniej obserwuje się zjawisko „kredytowania się” kosztem swojego kontrahenta, tj. świadomego dokonywania płatności po terminie nawet biorąc pod uwagę ryzyko uiszczenia odsetek. Szczególnie powszechnie w branżach budowlanej oraz transportowej, opóźnienie zleceniodawcy prowadzi do dalej idących zatorów płatniczych, ponieważ dalsi wykonawcy
nie są w stanie zapłacić swoim zleceniobiorcom do czasu uzyskania swojego wynagrodzenia.
Warto wiedzieć, że poza żądaniem odsetek, wierzycielowi przysługuje prawo żądania rekompensaty za koszty związane z odzyskiwaniem należności. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 893) wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do uzyskania odsetek, czyli od pierwszego dnia opóźnienia przysługuje od dłużnika, bez konieczności kierowania odrębnego wezwania, zryczałtowana rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości równowartości od 40 do 100 euro
(w zależności od wartości opóźnionego świadczenia). Rekompensata, przeliczona na złote przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne należna jest od każdej opóźnionej płatności. Dodatkowo, roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności przedawniają się po upływie 3 lat i dochodzić ich można niezależnie od odsetek, czy należności głównej (1).
Rekompensata za koszty odzyskiwania należności należy się z samego faktu opóźnienia dłużnika i nie wymaga wykazywania rzeczywistego poniesienia przez wierzyciela kosztów. Celem rekompensaty ma być nie tyle pokrycie faktycznych kosztów, jakie wierzyciel poniósł celem uzyskania zapłaty, ale stworzenie sankcji dla nielojalnego kontrahenta, co ma m.in. taki skutek, że wierzycielowi zawsze należy się rekompensata, gdy nabył uprawnienie do odsetek od swej wierzytelności z transakcji handlowej, bez względu na to, czy faktycznie poniósł koszty związane z odzyskiwaniem tych należności (2). Rekompensata ma za zadanie mobilizować dłużników do terminowych płatności oraz zapewnić wierzycielowi możliwość uzyskania przynajmniej tej konkretnej kwoty związanej z koniecznością dochodzenia należności z uwagi na nieterminowość w regulowaniu świadczenia przez kontrahenta (3).
Niezależnie od powyższego, warto na bieżąco prowadzić prewencyjne działania, takie jak staranne weryfikowanie wiarygodności potencjalnych kontrahentów, ustalanie jasnych zasad płatności (w szczególności ustalanie sposobu dostarczania faktury, dokumentów towarzyszących, a także obliczania terminu zapłaty) oraz systematyczne monitorowanie terminów płatności w ramach organizacji, w czym może pomóc stosowny audyt prawny
w obrębie monitorowania i zarządzania dochodzeniem wierzytelności. W ten sposób przedsiębiorcy mogą skutecznie minimalizować ryzyko zatorów płatniczych i chronić swoją płynność finansową.
Przypisy:
(1) Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 września 2021 r., III CZP 37/20.
(2) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – I Wydział Cywilny z dnia 5 września 2022 r., I AGa 135/21.
(3) K. Menszig-Wiese (red.), Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Wyd. 2, Warszawa 2023.
Autor: r. pr. Wojciech Országh, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
