Umowna rozdzielność majątkowa to jeden z popularniejszych sposobów na uregulowanie małżeńskiego ustroju majątkowego. Daje ona małżonkom większą swobodę i niezależność i zabezpiecza ich przed niepowodzeniami finansowymi drugiego z małżonków, co ma ogromne znaczenie w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek. Małżonkowie na podstawie stosownej umowy decydują się na rozdzielenie swoich majątków prywatnych od tego, który posiadają wspólnie. Dzięki temu, każdy z małżonków zyskuje pełną swobodę w zarządzaniu swoim majątkiem, podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, czy też zaciąganiu zobowiązań finansowych bez konieczności uzyskiwania zgody drugiego małżonka.
Umowna rozdzielność majątkowa zwana jest także potocznie „intercyzą”. Zawierana jest zazwyczaj, by chronić majątek i prawa, które w ustawowym ustroju wspólnoty majątkowej normalnie zostałyby nią objęte, a także w przypadkach, gdy działalność jednego z małżonków może stanowić potencjalne ryzyko ekonomiczne dla drugiego, co uzasadnia wydzielenie jego aktywów. Rozdzielność majątkowa, jak sama nazwa wskazuje, powstaje w wyniku zawarcia umowy pomiędzy małżonkami w trakcie trwania małżeństwa lub przed jego zawarciem. Taka umowa musi być zawarta przed notariuszem w formie aktu notarialnego, co wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty. Zgodnie z § 8 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U.2020.1473 t.j. z dnia 29 sierpnia 2020 r.) maksymalna stawka wynosi za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową małżeńską wynosi 400 zł, co po doliczeniu 23% podatku od towarów i usług daje łącznie 492 zł.
Rozdzielność powstaje z chwilą zawarcia umowy. Niedopuszczalnym jest zawarcie umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową z datą wsteczną. Jedynym rozwiązaniem pozwalającym na jej ustanowienie z datą wsteczną to ustanowienie takiej rozdzielności przez sąd (M. Załucki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2023). We wskazanym ustroju majątkowym każdy z małżonków zachowuje odrębność majątkową, tj. każde z małżonków zachowuje swoje przedmioty majątkowe należące do niego w chwili zawarcia małżeństwa nabyte później, już po zawarciu umowy. Jeżeli jednak, wcześniej małżonków łączyła wspólność majątkowa koniecznym może być dokonanie odpowiedniego podziału tego majątku, czego małżonkowie mogą dokonać w tej samej umowie. Wymaga to jednak jego dokładnego opisania, a nadto może się to wiązać z koniecznością przedłożenia notariuszowi dodatkowych dokumentów.
Umowa małżeńska majątkowa ustanawiająca rozdzielność majątkową powoduje, że zamiast majątku wspólnego oraz majątków odrębnych małżonków funkcjonują tylko majątki osobiste każdego z małżonków (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 20 maja 2016 r., I ACa 189/16). Rozdzielność majątkowa małżeńska obejmuje zobowiązania finansowe każdego z małżonków wobec osób trzecich. Ustanowienie rozdzielności nie ma jednak wpływu na wzajemne obowiązki małżonków względem siebie oraz rodziny, którą stworzyli poprzez zawarcie małżeństwa. Z powyższych względów ustanowienie rozdzielności majątkowej może zwiększyć zdolność kredytową małżeństwa, ponieważ w sytuacji, gdy ich majątki są wyodrębnione, dla banku stanowią dwa oddzielne podmioty, których suma zdolności kredytowej może być zauważalnie większa, aniżeli zdolność małżonków żyjących w ramach ustawowego ustroju wspólnoty majątkowej.
Autor: r. pr. Wojciech Országh, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
