7 lipca 2023 r. Sejm uchwalił kolejną nowelizację kodeksu postępowania cywilnego. Nowelizacja ta dotyczy trzech następujących kwestii:
a) Regulacji rozpraw zdalnych;
b) Doręczeń przez portal sądowy;
c) Składu sądu drugiej instancji – orzekania w jednoosobowym składzie.
Przedmiotowa nowelizacja wprowadza na trwale do postępowania cywilnego rozprawy zdalne. W myśl projektu Przewodniczący składu będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego na odległość tzw. rozprawę zdalną, a w zasadzie hybrydową, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.
Zauważyć należy, że nowelizacja wdraża na stałe instytucję, która została wprowadzona z uwagi na potrzeby związane z pandemią COVID-19. Uznać należy przedmiotową zmianę co do zasady za słuszną. Rozwiązanie to usprawniło szybkość postępowań cywilnych w pandemii, przyczyniło się do cyfryzacji postępowania sądowego. Przypomnieć należy, że gdyby nie uchwalona nowelizacja to rozprawy zdalne przestałyby funkcjonować rok po odwołaniu stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego tj. 1 lipca 2014 r.
7 lipca 2023 r. Sejm uchwalił również obowiązek posiadania konta w portalu informacyjnym sądu przez profesjonalnych pełnomocników (adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych, radców prokuratorii generalnej etc.) jak również biegłych sądowych. Dotychczas nie było takiego obowiązku.
W związku z przedmiotową zmianą na stałe do polskiego porządku prawnego zostały wprowadzone e- doręczenia. Datą doręczenia – w myśl projektu – jest data zapoznania się przez odbiorcę z pismem umieszczonym w portalu informacyjnym. W przypadku braku zapoznania się pismo uznaje się za doręczone po upływie 14 dni od dnia umieszczenia pisma w portalu informacyjnym. Przewodniczący będzie mógł też zarządzić odstąpienie od doręczenia pisma za pośrednictwem portalu informacyjnego, jeżeli dokonanie doręczenia w taki sposób jest niemożliwe ze względu na charakter pisma, w szczególności jeżeli zachodzi potrzeba wydania stronie uwierzytelnionego odpisu orzeczenia lub tytułu wykonawczego.
Posiadanie konta w portalu informacyjnym sądu umożliwi przeglądanie akt sprawy oraz udostępnianie odpisów lub kopii. Przedmiotowa zmiana ma obowiązywać po 14 dniach od publikacji w Dzienniku Ustaw.
Kolejna nowelizacja budzi największe kontrowersje jest ona pokłosiem uchwały Sądu Najwyższego, która ma moc zasady prawnej. W przedmiotowej uchwale z 26 kwietnia 2023 r., sygnatura akt: III PZP 6/22 Sąd Najwyższy wskazał, że: Rozpoznanie sprawy cywilnej przez sąd drugiej instancji w składzie jednego sędziego ukształtowanym na podstawie art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczegółowych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), ponieważ nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego (art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) i prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.)
W uchwalonej nowelizacji Sejm wprowadził do kodeksu postępowania cywilnego art. 3671§ 1 kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, że sąd rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego z wyjątkiem spraw: o roszczenia majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przekracza milion złotych lub kiedy była już w pierwszej instancji rozpatrywana przez trzech sędziów na podstawie decyzji prezesa sądu, ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter. Mówiąc wprost przedmiotowa nowelizacja wprowadziła zasadę, że sąd II instancji rozstrzyga sprawę w składzie jednoosobowym.
Teraz ustawa trafi do Senatu, zaś co do zasady wejść ma w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia.
Autor: r. pr. Szymon Szabat, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
