Ochrona praw autorskich oraz własności intelektualnej w branży modowej to temat, który zyskuje coraz większe znaczenie. W obliczu licznych przypadków kopiowania projektów, w tym głośnego sporu między CCC a marką Chylak, kwestia ta nabiera szczególnej wagi. Poniżej omawiamy kluczowe aspekty odpowiedzialności prawnej związanej z kopiowaniem projektów oraz wskazujemy, jak projektanci mogą skutecznie chronić swoje dzieła.
Prawo autorskie jako narzędzie ochrony projektów
Podstawowym mechanizmem prawnym chroniącym projekty np. odzieżowe jest prawo autorskie. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., ochronie podlegają utwory będące przejawem działalności twórczej i posiadające indywidualny charakter.
Projekty odzieżowe mogą zostać uznane za utwory, jeśli spełniają te kryteria. W przypadku stwierdzenia naruszenia praw autorskich, projektant ma prawo domagać się m.in.:
– rekompensaty finansowej,
– zakazu dalszego wykorzystywania spornych projektów,
– zniszczenia gotowych produktów naruszających prawa autorskie.
Udowodnienie unikalności i twórczego charakteru projektu jest kluczowe w procesie dochodzenia roszczeń.
Wzory przemysłowe – ochrona przez rejestrację
Drugim istotnym narzędziem prawnym ochrony projektów jest ich rejestracja jako wzorów przemysłowych. Na gruncie ustawy Prawo Własności Przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r., wzorem przemysłowym jest postać produktu lub jego części, określona w szczególności przez cechy takie jak linie, kontury, kolorystyka czy struktura.
Aby uzyskać ochronę wzoru przemysłowego, projekt należy zgłosić do Urzędu Patentowego RP lub w przypadku ochrony na poziomie Unii Europejskiej – do Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Rejestracja wzoru przemysłowego przyznaje projektantowi wyłączne prawo do korzystania z projektu, a jego naruszenie może skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą.
Nieuczciwa konkurencja a kopiowanie projektów
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. również stanowi ważne narzędzie ochrony projektantów, których projekty są kopiowane w sposób nieuprawniony. Działania polegające na wprowadzaniu na rynek podróbek lub innych praktykach naruszających słuszne interesy gospodarcze twórcy mogą zostać uznane za przejaw nieuczciwej konkurencji.
Za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się w szczególności:
- wprowadzanie konsumentów w błąd co do pochodzenia produktu sugerując, że pochodzi on od oryginalnego projektanta.
- wykorzystanie renomy oryginalnego projektu, co może przyczyniać się do nieuprawnionego zyskiwania przewagi rynkowej.
- naśladownictwo stwarzające ryzyko pomyłki, czyli kopiowanie elementów projektu w sposób, który może wprowadzać odbiorców w błąd co do autentyczności lub autorstwa produktu.
W takich przypadkach projektant ma prawo do:
- żądania zaprzestania działań naruszających jego prawa,
- dochodzenia rekompensaty finansowej za poniesione straty lub utracone korzyści,
- w określonych przypadkach także zniszczenia podróbek, które naruszają jego prawa.
Sankcje karne za kopiowanie projektów
Kopiowanie cudzych projektów może prowadzić nie tylko do odpowiedzialności cywilnej, ale także karnej. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje za świadome naruszenie praw autorskich kary grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat trzech. W przypadkach rażących naruszeń, kary mogą być jeszcze surowsze.
Jak projektanci mogą chronić swoje dzieła?
Aby zminimalizować ryzyko kopiowania projektów, projektanci powinni podjąć odpowiednie działania ochronne:
- Dokumentowanie procesu twórczego – gromadzenie zdjęć, szkiców i innych dowodów potwierdzających daty powstania projektu.
- Rejestracja wzorów przemysłowych – zabezpieczenie praw do korzystania z projektu poprzez rejestrację.
- Umowy o poufności (NDA) – stosowanie NDA w relacjach z partnerami biznesowymi i podwykonawcami.
- Monitoring rynku – regularne sprawdzanie, czy nie doszło do naruszeń praw lub pojawienia się podróbek.
Podsumowanie
Kopiowanie cudzego projektu może wiązać się z poważnymi konsekwencjami prawnymi – od odpowiedzialności cywilnej po sankcje karne. Aby uniknąć sporów prawnych, projektanci powinni zadbać o ochronę swoich dzieł poprzez rejestrację wzorów przemysłowych, dokumentowanie procesu twórczego i odpowiednie zabezpieczenie współpracy z innymi podmiotami. Przestrzeganie zasad etyki zawodowej i odpowiedzialność w działalności projektowej to najlepsze sposoby na uniknięcie problemów prawnych i ochronę własnej twórczości.
Autor: Kamil Gądek, Adwokat, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
