Ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej do polskiego porządku prawnego została wprowadzona fundacja rodzinna. Nowe rozwiązania prawne, wzorowane na światowych regulacjach, mają umożliwić sukcesję w firmie rodzinnej zapewniając kontynuację prowadzonej działalności i ochronę majątku.
Idea fundacji rodzinnej opiera się na założeniu, że rodzinny majątek staje się własnością fundacji rodzinnej, a firma i rodzina są formalnie od siebie odseparowane. Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. To fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.
Założenie fundacji rodzinnej
Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:
- złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
- ustalenie statutu;
- sporządzenie spisu mienia;
- ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
- wniesienie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100.000 zł;
- wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez sąd.
Fundator
Fundatorem będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundacja rodzinna może mieć więcej niż jednego fundatora, chyba ze została ustanowiona w testamencie. Prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne, a fundator może w statucie powierzyć wykonywanie swoich uprawnień innej osobie, określając zakres tego powierzenia.
Beneficjent
Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła być osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Beneficjent lub sposób jego określenia oraz zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień powinien zostać określony w statucie. Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mógł zostać również fundator.
Fundacja rodzinna w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego wspierać działalność pożytku publicznego.
Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia, najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie, przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach, nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze, udzielania pożyczek na rzecz spółek kapitałowych, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, oraz beneficjentom, czy obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej. Działalność polegająca na produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, a także gospodarka leśna może być wykonywać wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.
Każda działalność gospodarcza wykraczająca poza zakres ustawy będzie łączyć się z utratą zwolnienia od podatku CIT i konieczność opodatkowania działalności na zasadach ogólnych.
Organy fundacji rodzinnej
Organami fundacji rodzinnej są zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Zarząd i zgromadzenie beneficjentów to organy obowiązkowe, natomiast fundator może dodatkowo ustanowić radę nadzorczą powołanej przez niego fundacji rodzinnej. Wskazani przez fundatora beneficjenci będą tworzyć zgromadzenie beneficjentów, które będzie się zbierać w określonych przypadkach.
Do zadań zarządu należy w szczególności prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej oraz podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej, a także informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu oraz jego spełnienie.
Zalety fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna pozwoli budować struktury organizacyjne zapewniające kontynuację rodzinnego biznesu i finansowe bezpieczeństwo członków rodziny bez ich osobistego zaangażowania. Utrzymanie majątku oraz jego pomnażanie będzie mogło być skupione w jednych rękach. Celowi temu wychodzą również naprzeciw rozwiązania prawa spadkowego i prawa do zachowku. Zasady ustalania prawa do zachowku przewidują możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku, rozłożenie go na raty, odroczenie terminów płatności, a nawet obniżenie. Świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Ustawa przewiduje również korzystne rozwiązania podatkowe dla fundacji rodzinnych, w szczególności założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie będzie opodatkowane.
Ustawa wejdzie w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.
Autor: r. pr. Anna Zabielska
